Welkom bij de kerktuin van de NPB te Wassenaar

De afgelopen jaren hebben we geprobeerd om in de kerktuin zoveel mogelijk planten te zetten, die iets met de Bijbel of het Christendom te maken hebben.
Er bestaat een aantal boeken over het plantenrijk van de Bijbel, een aspect, waar menigeen nog nooit bij stilgestaan heeft!
In ieder hoofdstuk van de Bijbel staat wel een verwijzing naar voedsel, timmerhout, vruchten, tuinen, landbouw etc., en er worden meer dan honderd plantensoorten met naam en toenaam genoemd.
Als je je verdiept in de kruiden, die een rol spelen in de plantencultus van het Christendom, kom je terecht in de wereld van de middeleeuwse mens. Dat waren tijden van grote honger, oorlogen, kruistochten, moordpartijen, verschrikkelijke epidemieën van pest, tyfus en cholera en duivelse machten.
Men leefde in een verpletterende angst voor de Dood en het Laatste Oordeel. Geen wonder dat men zijn toevlucht zocht in beschermheiligen en hoopte op de voorspraak van Maria. Vele planten werden genoemd naar Maria, Johannes de Doper, Petrus en allerlei min of meer grote Heiligen, zoals Antonius (teunisbloem), Barbara (barbarakruid), Christoffel (christoffelkruid). Soms kregen ze de naam van de heilige, andere keren werden ze aan de heilige gewijd en behoorden ze bij zijn/haar Feestdag. Hoe krachtiger de heilige, hoe krachtiger de helende werking van de plant die hem gewijd was.
In die tijden ging men er van uit, dat alle kwalen, ziektes en ongemakken veroorzaakt werden door de duivel en zijn trawanten. Het was dus zaak die boze machten buiten de deur te houden, of te verjagen uit het lichaam, huis en hof.
Hier werden kruiden voor gebruikt, die op alle mogelijke manieren werden toegepast in het dagelijkse leven. Ze werden in de drinkbakken van het vee gedaan, om de horens van de koeien, in het sleutelgat gestoken of aan de zoldering gehangen, maar vaak ook geschroeid of gerookt. Er zijn hele lijsten opgesteld, welke kruiden daarvoor in aanmerking kwamen! Vaak waren het sterkruikende lip- en schermbloemen. Men dacht dat de duivel sterkruikende planten haatte!
Al deze planten hebben medicinale eigenschappen, maar men paste ze toe om het duivelse kwaad te verjagen. Dat ze heilzaam waren, omdat ze bv. bacteriën konden doden, wist men toen nog niet.
Het uitroken van kwade geesten deden de Romeinen al en dit heidense gebruik is door de kerk overgenomen en aangepast aan het Christelijk geloof, zoals dat gebeurde met de meeste heidense gebruiken en bv. alle heidense plantnamen. Kruiden die eerst hoorden bij Venus of Freya werden voortaan toebedeeld aan Maria en Wodanskruiden werden Christus-of Godskruiden.
Is. Teirlinck heeft in het begin van de vorige eeuw een schitterend wetenschappelijk werk geschreven over deze materie: Plantencultus, de Flora Magica en de Flora Diabolica. Een fotomechanische herdruk verscheen in 1980. Veel van de teksten op de bordjes in de tuin komt uit deze boeken.

(Andere bronnen zijn o.a.: Woordenboek der Nederlandsche Volksnamen van Planten, bewerkt door H. Heukels, Langs ‘s Heeren wegen van Ton Kwinkelenberg, De Geurende Kruidhof van M.C. Blöte-Obbes, Van Afra tot de Zevenslapers, Heiligen in religie en kunsten, geschreven door Louis Goosen en Hall’s Iconografisch handboek. Zie evt. "Links & Literatuur").

In zijn voorwoord stelt Teirlinck, dat de plant -als nuttigste en mooiste gave van de natuur- altijd al bij alle volkeren en in alle culturen een object geweest is van eerbied, verering en zelfs aanbidding.
In het Spectrum Kruidenboek zegt Anneke Bakkum het wat plastischer: In het algemeen zou men kunnen zeggen dat kruiden van het begin af aan werden gebruikt tegen het bederf van de mens, zijn lichaam, zijn geest, zijn voedsel en zijn omgeving.
Waar bederf van de geest moest worden tegengegaan, melancholie moest worden bestreden, verlegenheid overwonnen en verveling verdreven, kon men kiezen uit honderden kruidenrecepten om het gewenste resultaat te bereiken. Wat het menselijk lichaam betreft: de toepassing van kruiden bij behandeling van kwalen is waarschijnlijk zo oud als de wereld....

Wij hopen, dat U de bonte verzameling planten in onze kerktuin in het licht van deze woorden wilt bestuderen.

We hebben inmiddels landelijke bekendheid gekregen! Het eerste Platform Kerktuinen vond enkele jaren geleden plaats ’s ochtends in Den Haag en ’s middags in onze kerk(tuin), een dag, waarop vele ervaringen werden uitgewisseld.
Op de Website van het Platform www.kerktuinen.nl wordt onze kerktuin uitvoerig beschreven. Regelmatig stappen passerende fietsers af om de bordjes te lezen. Ook is er belangstelling getoond door tuinclubs en afdelingen van de Vereniging van Huisvrouwen. Een hoogtepunt was de Luchtige-Zomeravond-bijeenkomst augustus 2006, toen vele Vrijzinnigen uit Den Haag en omgeving bij ons te gast waren. Door het succes van die avond hebben enkele leden het initiatief genomen tot het oprichten van een speciaal fonds, zodat er meer financiële armslag is. Grote dank hiervoor!

Op de hoedenplank in de voorhal ligt een boekwerkje met achtergrondinformatie en buiten aan de muur naast de voordeur hangt een bak met geplastificeerde teksten over de tuin.


De drie bankjes zijn geschonken door leden, zodat mensen vóór of na de dienst even in de tuin met elkaar kunnen praten of in stilte genieten van de vogels en de sfeer in de tuin. Speciaal hiervoor is ook de “stiltetuin” gecreëerd, links achterin, de favoriete plek van de dominee om zich voor te bereiden of even op adem te komen. Hier staat de waterbak met stenen die door twee leden meegenomen zijn van een strand, waar ooit Paulus gelopen heeft! De acanthus naast het fietsenrek komt uit de voormalige pastorietuin aan de Jonkerlaan. Een van de twee bol-acacia’s is geschonken door de Wassenaarse afdeling van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen ter gelegenheid van haar 60-jarig bestaan. Ook de Judasboom rechts van de kerk, de sering, skimmia en meerdere hortensia’s zijn ingebracht door leden of mensen, die onze tuin een warm hart toedragen!

Het is een tuin geworden, waaruit we kunnen plukken voor de kanselboeketten. Niet alleen groene takken, maar ook bloemen die door hun symboliek voor een bepaalde dienst gebruikt worden, zoals het moederkruid bij doopdiensten. Ook herinner ik me het boeket vol bittere alsem dat naar de Israelische ambassade ging, na de moord op Premier Rabin. In de Bijbel staat alsem voor bittere tijden, maar in het Christendom is daar bijgekomen: hoop op betere tijden!

Regelmatig treffen we elkaar in de kerktuin om het nodige onkruid te wieden.
Gelukkig kunnen we altijdte rade gaan bij onze hovenier Liesbeth Köhlenberg, die met haar vakbekwame mensen zorgt voor het grote tuinonderhoud, die bij de fietsenstalling een pergola met wijnranken aanlegde en die creatief meedenkt over de beplanting in de tuin van onze Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB te Wassenaar!

Deze website is bedoeld om informatie te geven over de opzet van de tuin en de achtergrond van de beplanting.

Namens de tuincommissie,
Hanneke Kastelein-Bax

Print